تغذیه در بیماری فیبروزسیستیک باید چگونه باشید؟
در این نوشته از سایت دکتر رادفر متخصص تغذیه و رژیم درمانی اصفهان به اهمیت تغذیه در بیماری فیبروزسیستیک میپردازیم تا پایان این نوشته همراه ما باشید. فیبروزسیستیک یک بیماری ژنتیکی است که بر سلولهای اپیتلیال که در نقاط زیادی از بدن شامل غدد عرق, مجاری ریه, کبد, پانکراس, دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی یافت می‌شوند اثر می‌گذارند. اختلال در این سلولها باعث مشکلاتی در تعادل نمک و آب در بدن می‌شود. بدن بوسیله تولید موکوس غلیظ به این شرایط پاسخ می‌دهد و موکوس غلیظ ریه‌ها و گاهی مجاری دیگر بدن را بلوکه می‌کنند که باعث عفونت و مشکلات تنفسی می‌شود. این موکوس می‌تواند در جذب مواد مغذی مهم مانند چربی و ویتامین در روده اشکال ایجاد کند و افراد با این بیماری ممکن است کوتاه تر بوده و وزن کمتری از همسالان خود داشته باشند و ممکن است مکررا بیمار شوند چون بدن آنها نمی‌تواند بخوبی با عفونت مقابله کند. افراد با فیبروزسیستیک ممکن است نیاز به کالری و مواد مغذی بیشتری برای کمک به مقابله با عفونت داشته باشند.
این بیماری از دو طریق می‌تواند با وضعیت تغذیه خوب تداخل داشته باشد:
1- این بیماری نیاز بدن به مواد مغذی مورد نیاز برای تولید انرژی, رشد, حفظ و نگهداری بدن را افزایش می‌دهد.
2- این بیماری باعث می‌شود که جذب مواد مغذی مشکلتر باشد.
کنترل تغذیه ای جزء بسیاری مهمی از درمان تغذیه ای فیبروزسیستیک است. با تعادل تغذیه ای و مصرف انرژی و چربی بیشتر و مصرف مکملهای تجویز شده افراد با این بیماری می‌توانند سلامتی خود را حفظ کنند.
مواد مغذی مهم:
مانند هر شخص دیگری افراد با فیبروزسیستیک باید رژیم متعادل مصرف کنند که شامل میوه و سبزی, غلات و تولیدات لبنی و پروتئین زیادی باشد. به علاوه این افراد نیاز تغذیه ای خاصی دارند تا به حفظ سلامتی آنها کمک کند. در زیر مواد مغذی که این افراد بیشتر به آنها نیاز دارند ذکر می‌شود.
پروتئین:
پروتئین یکی از سه ماده انرژی زا در غذاهاست. دو نوع دیگر کربوهیدرات و چربی هستند. علاوه بر تولید انرژی پروتئین برای رشد و حفظ بافتهای بدن, عملکرد نرمال سیستم ایمنی و اعمال ضروری دیگر نیز لازم هستند. بیشتر افراد با فیبروزسیستیک نیاز به پروتئین بیشتری از معمول دارند. حدود 15 تا 20% انرژی یک فرد با فیبروزسیستیک باید از غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت, تخم مرغ, سویا, ماهی, مغزها و یا حبوبات تامین شود.
آهن:
بسیاری از کودکان ( سالم و با فیبروزسیستیک ) در خطر کمخونی فقر آهن قرار دارند که باعث خستگی و مقاومت کم در برابر عفونتها می‌شود. آهن برای مقابله با عفونت مهم است. همچنین آهن به حمل اکسیژن در خون از ریه به سلولهای بدن کمک می‌کند. غلات غنی شده, گوشت, میوه‌های خشک و سبزیجات سبز تیره منابع خوب آهن هستند.
انرژی:
بیشتر افراد با فیبروزسیستیک نسبت به دیگر همسالان خود نیاز به انرژی بیشتری دارند. افراد با فیبروزسیستیک به 30 تا 50% انرژی بیشتری از دیگر همسالان خود نیاز دارند که در حدود 2900 تا 4500 کیلوکالری در روز می‌شود که بستگی به فرد دارد. وقتی بیماری دیگر حتی جزئی نیز وجود دارد نیاز به انرژی باز هم بیشتر می‌شود. هر شخص با این بیماری نیاز تغذیه متفاوتی دارد و متخصصان با توجه به رشد و افزایش وزن برای هر بیمار رژیم خاصی را طرح ریزی می‌کنند. افراد با فیبروزسیستیک باید به موارد زیر برای تامین انرژی خود توجه کنند:
-شیر کامل بنوشید.
-کره یا مارگارین به غذاهایی مانند سیب زمینی یا پاستا بیفزایید.
-از سس‌های سالاد استفاده کنید و به سس روغن زیتون نیز بیفزایید.
-از پنیر در غذاهای خود استفاده کنید.
-در کلوچه, کیک و سالادهای خود از مغزها استفاده کنید.
-از بستنی یا پودینگ‌ها در میان وعده‌های خود استفاده نمایید.
کلسیم:
برخی افراد با فیبروزسیستیک در خطر استئوپروز هستند. استئوپروز شرایطی است که استخوانها ضعیف و شکننده می‌شوند. تولیدات لبنی منابع خوب کلسیم هستند. تولیدات لبنی پرچرب منابع خوب چربی و انرژی نیز می‌باشند.
ویتامین‌های محلول در چربی:
این ویتامینها(A,D,E,K) برای رشد و التیام مهمند. این ویتامینها همراه چربی جذب می‌شوند و چون بیشتر افراد با این بیماری مشکل در هضم و جذب چربی دارند آنها اغلب دچار کمبود این ویتامینها بوده و نیاز به دریافت مکمل دارند.
نمک:
افراد با این بیماری میزان زیادی نمک در عرق از دست می‌دهند بخصوص در طی ورزش و در هوای گرم. یک راه خوب برای جایگزینی این نمک بوسیله افزودن نمک به غذا و خوردن میان وعده‌های نمکی است. متخصصان تغذیه ممکن است نوشیدنی‌های ورزشی بعد از ورزش بخصوص در هوای گرم را برای این بیماران توصیه کنند.
روی:
روی برای رشد, التیام و مقابله با عفونت لازم است. منابع خوب روی شامل گوشتها, جگر, تخم مرغ و غذاهای دریایی هستند.
اسیدهای چرب ضروری:
بدن نیاز به مصرف اسیدهای چرب ضروری دارد. این اسیدهای چرب در روغن‌های گیاهی, روغن آفتابگردان و سویا یافت می‌شوند و به ساخت غشاء کمک کرده و اعمال مهمی را در بدن انجام می‌دهند.
عدم تحمل گلوکز
در فیبروزسیستیک, فیبروز پانکراس به تدریج می‌تواند باعث اختلال عملکرد سلولهای پانکراس شود. این سلولها انسولین را که مسئول تنظیم گلوکز خون است ترشح می‌کنند. در نتیجه برخی افراد با این بیماری ممکن است دچار عدم تحمل به گلوکز شوند که کمتر قادر به برداشت گلوکز از جریان خون هستند. کنترل عدم تحمل گلوکز معمولا شامل تغییرات رژیمی است و نوع و زمان مصرف غذا باید تنظیم شود. به علاوه انسولین نیز ممکن است تجویز شود.
مکملهای آنزیمی
حدود 85 تا 90% بیماران با فیبروزسیستیک وقتی به سن 8 تا 9 سالگی می‌رسند دچار عدم کارایی پانکراس هستند. این امر باعث می‌شود پانکراس به طور مناسب آنزیم به روده ترشح نکند. این آنزیمها برای هضم چربی, نشاسته و پروتئین لازم هستند. افراد با عدم کارایی پانکراس نیاز به مصرف مکملهای آنزیمی با وعده غذایی یا میان وعده خود دارند تا به هضم مواد غذایی در بدن آنها کمک نماید. این مکملهای آنزیمی نباید جویده یا خرد شوند و دوز آنها را باید پزشک یا متخصص تغذیه تعیین نمایند.
ورزش نیز برای افراد با این بیماری مناسب است اما در مورد نوع مناسب ورزش باید با پزشک خود مشورت نمایند. فعالیت بدنی می‌تواند شرایط قلبی و تنفسی را بهبود بخشیده و اشتها را افزایش دهد.