عوامل بروز کمبود ویتامین A
علل اصلی کمبود ویتامین A عبارت است از :
– دریافت ناکافی ویتامین A به دلایل مختلف از جمله: تغذیه کودک با شیر مصنوعی، تغذیه تکمیلی نامناسب و مصرف ناکافی منابع غذایی ویتامین A، تغذیه نادرست و پرهیزهای غذایی دردوران بیماری و نقاهت، ناآگاهی های تغذیه ای، فقر اقتصادی و کم بودن منابع غذایی ویتامین A در محل
– افزایش نیاز به ویتامین A در بعضی از دوران های زندگی به ویژه دوران رشد سریع کودکی و نوجوانی، دوران بارداری و شیردهی
– اختلال در استفاده بدن از ویتامین A در برخی از موارد نظیر سوء تغذیه پروتئین – انرژی، ابتلاء مکرر به بیماری ها به خصوص اسهال و عفونت های حاد تنفسی، آلودگی های انگلی، رژیم غذایی کم چربی
وضعیت کمبود ویتامین A در ایران
بررسی های انجام شده در کشور حاکی از وجود کمبود ویتامین A به خصوص در مناطق محروم می باشد. بر اساس گزارشات بین المللی در زمینه شیوع کمبود ویتامین A در کشورهای شرق مدیترانه، ایران از نظر کمبود در حد متوسط (SubClinical) قرار دارد.
بررسی طرح جامع الگوی مصرف مواد غذایی خانوار و وضعیت تغذیه ای کشور که توسط انستیتو تحقیقات تغذیه در سال های 81-1379 انجام شده است حاکی از آن است که در حدود 55% خانوارهای کشور کمتر از 90% استاندارد ویتامین A دریافت می کنند.
طبق آخرین بررسی مصرف مواد غذایی که توسط انستیتو تحقیقات تغذیه انجام شده است. 80% از ساکنین استان های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و کرمان کمتر از 90% از نیاز خود به ویتامین A را به دست می آورند.
در سال 1380 پژوهشی در وضعیت ریزمغذی های ایران نشان داد 15% زنان باردار کشور با کمبود ویتامین A مواجهند و در زنان باردار بالاترین میزان شیوع در مناطق شهری جنوب کشور (استان های هرمزگان، بوشهر و جنوب خوزستان) یعنی 34% کمبود خفیف و شدید ویتامین A دیده می شود.
بر اساس توصیه سازمان جهانی بهداشت، کمبود ویتامین A در جامعه ای که 1% کودکان 2 تا 6 ساله آن دچار شب کوری باشند یا میزان رتینول سرم 10% کودکان 6 ماهه تا 6 ساله کمتر از 7% میکرومول در لیتر باشد، به عنوان یک مشکل بهداشتی آن جامعه محسوب می شود.
منابع غذایی ویتامین A چه هستند؟
ویتامین A در منابع گیاهی به صورت پیش ساز ویتامین A در انواع کاروتن ها به ویژه بتاکاروتن و در منابع حیوانی به شکل رتینول فعال یافت می شود. بهترین منابع ویتامین A منابع حیوانی آن است، زیرا از قابلیت جذب بهتری برخودارند.
- منابع حیوانی: جگر، زرده تخم مرغ، قلوه، شیر و لبنیات پرچرب، کره، ماهی کوچک با جگر (مثل کیلکا)
- منابع گیاهی: سبزی های برگ سبز تیره مانند اسفناج و کاهو، جعفری، سبزی های زرد نظیر هویج و کدو حلوایی، میوه های زرد و نارنجی رنگ مثل زردآلو، آلو، هلو، قیسی، خرمالو، نارنگی، موز و انگور، طالبی، گرمک.
برای شیرخوار بهترین منبع ویتامین A شیر مادر است.
مقادیر مورد نیاز روزانه ویتامین A
میزان مورد نیاز روزانه ویتامین A بر حسب سن، جنس و شرایط فیزیولوژیکی (بارداری و شیردهی) تعیین می گردد. میزان نیاز روزانه به ویتامین A در مردان بیشتر از زنان است و دردوران شیردهی بیشترین نیاز به ویتامین A وجود دارد.
مقادیر مورد نیاز روزانه ویتامین A در گروه های مختلف
- کودکان زیر یکسال 350 میکروگرم
- کودان 6-1 سال 400 میکروگرم
- زنان 500 میکروگرم
- مردان 600 میکروگرم
- زنان باردار 600 میکروگرم
- زنان شیرده 850 میکروگرم