متفورمین یک داروی کاهنده قند خون از دسته داروهای بی گوانیدها است که برای درمان دیابت مورد استفاده قرار می گرد.
متفورین از طریق کاهش گلوکونئوژنز کبدی و افزایش مصرف محیطی گلوکز اثر می کند (یعنی میزان گلوکز ساخته شده توسط کبد را کاهش می‌دهد). متفورمین تعداد و یا قدرت اتصال انسولین به گیرنده های غشاء سلول، بویژه گیرنده های محیطی را افزایش می دهد و باعث بهبود اثر انسولین در بدن می شود.
کاربردهای متفورمین:
دیابت: متفومین داروی کاهنده قند خون است و مسلما اولین کاربرد آن در افراد دارای قند خون کنترل نشده و دیابت می باشد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOs) : در خانمهای دچار این سندرم متفورمین با مکانیسم های افزایش القای تخمک گذاری، تنظیم وضعیت متابولیسم درون تخمدان و تنظیم سیکل ماهانه، کاهش مقاومت به انسولین، کاهش قند خون و کمک به کاهش وزن به درمان بیماری کمک شایانی می کند.
کاهش وزن و درمان چاقی:
مطالعات زیادی در گذشته نشان می داد که مصرف کوتاه مدت متفورمین باعث کاهش وزن افراد چاق می شود اما نتیجه مطالعات جدید این اثر متفورمین در افراد چاق بدون بیماری زمینه ای را تایید نمی کند کما اینکه طبق توصیه های FDA داروی متفورمین جز داروهای مجاز برای کاهش وزن محسوب نمی گردد.
یک مقاله سیستماتیک ریویو (Kara M. Levri2005) نشان داد مستندات کافی برای تائید اثر مصرف کوتاه مدت متفورمین در کاهش وزن در افراد فاقد دیابت و سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد.
در مقاله سیستماتیک ریوی منتشر شده در سال 2009 اثرات مفید متفورمین بر کاهش وزن و چاقی کودکان و نوجوانانی که سطوح انسولین بالایی داشتند در کوتاه مدت بررسی و تایید شد.
یک مقاله متاآنالیز در سال 2018 که در افراد چاق که بیماری زمینه ای نداشتند نشان داد که متفورمین از طریق افزایش حساسیت به لپتین و کاهش ترشح لپتین و همچنین کاهش سطح گلوکز خون و کاهش مقاومت به انسولین، کاهش سطح کلسترول توتال و LDL کلسترول باعث کاهش وزن می شود.
اما در یک مقاله متاآنالیز و سیستماتیک ریویو منتشر شده در سال 2020 ذکر شده است که اثر کاهش وزن متفورمین تنها در افراد دارای بیماریهای مزمن زمینه ای مانند دیابت، مقاومت به انسولین، سندرم تخمدان پلی کیستیک مورد تایید است و در افراد چاق و دارای اضافه وزن این کاهش وزن ایجاد شده با متفورمین معنی دار نبوده است هرچند برای تایید نهایی این موضوع نیاز به مطالعات بیشتری هست.
- نتیجه: متفورمین جهت درمان اضافه وزن و چاقی ناشی از بیماری های زمینه ای مفید است و به نظر نمی رسد در کاهش وزن افراد چاق بدون بیماری موثر باشد. بنابراین استفاده از متفورمین جهت کاهش وزن در افراد عادی توصیه نمی شود.
تداخلات دارویی متفورمین:
سایمتیدین، آمیلوراید، بلوک کننده های کانال کلسیم، دیگوکسین، مرفین، پروکائین آمید، کینین، رانیتیدین، تریامترن، تری متوپریم و وانکومایسین که توسط انتقال توبولار کلیوی دفع می شوند، غلظت پلاسمایی متفورمین را افزایش داده و ممکن است باعث افت قند خون شوند و با کلیرانس کلیوی (پاکسازی از بدن) آن تداخل می کنند.
عوارض جانبی متفورمین:
براساس مطالعات بالینی صورت گرفته و رفرنس های Uptodate و MartinDale متفورمین میتواند باعث کاهش جذب ویتامین B12، کاهش غلظت سرمی این ویتامین و بطور نادر باعث آنمی مگالوبلاستیک شود.
– دریک مطالعه دیگر شامل 353 بیمار دچار دیابت نوع دو که تحت درمان با انسولین و متفورمین به مدت 16 هفته بودند، پس از این دوره سطح سرمی هموسیستئین تا 4% افزایش، سطح سرمی فولات تا 7% کاهش و سطح سرمی ویتامین B12 تا 14% کاهش داشت.
– سایر عوارض این دارو شامل تهوع ، استفراغ و اسهال (خصوصاً در ابتدای شروع درمان با این دارو)، طعم غیر طبیعی در دهان، درد شکمی ادامه دار.
همچنین متفورمین ممکن است باعث ایجاد علائم لاکتیک اسیدوز که شامل: اسهال، تنفس سریع و سطحی، درد و اسپاسم شدید ماهیچه‌ای، خواب آلودگی غیر معمول، خستگی و ضعف غیرمعمول نیز شود که در این صورت باید مصرف دارو قطع گردد.