آشنایی با مصرف داروها و مکمل ها در دوران شیردهی

در رابطه با تاثیر داروها در شیردهی باید به این نکته توجه کرد که مقدار دارو یا مکملی که از طریق شیر به نوزاد می رسد بسیار کمتر از مقدار دارویی است که در دوران بارداری از طریق جفت به جنین منتقل می شود.  اکثر داروها به مقدار های متفاوتی( از مقدار جزیی تا زیاد) در شیر ترشح می شوند که ارتباط مستقیمی به دوز داروها، دوره درمان و مدت استفاده از دارو توسط مادر و نیز راه مصرف دارو دارد.

راه مصرف دارو خیلی مهم است. بسیاری از داروهایی که در شیر ترشح می شوند و از طریق خوردن شیر توسط نوزاد وارد دستگاه گوارش می شوند ممکن است در بدن نوزاد جذب نشوند که از این دسته می توان به داروهایی مانند انسولین، هپارین، آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزیدی، سولفات منیزیم و ….. اشاره کرد. با افزایش سن نوزاد شیرخوار تاثیر داروهای مترشحه در شیر بر آنها کمتر می شود.

هر دارویی که در دوران شیردهی تجویز و مصرف می شود باید توسط پزشک معالج از نظر ضررها و فواید آن کاملا بررسی شود و تنها در صورتی که فواید مصرف به ضررهای احتمالی برتری داشته باشد تجویز شود و در صورتی که این عوارض زیاد باشد باید شیردهی برای مدتی قطع شود.

مصرف چه داروهایی در دوران شیردهی بدون زیان می باشد ؟ 

مصرف برخی از داروها در دوران شیردهی بلامانع است و اثرات سوئی بر شیرخوار نخواهد داشت که تقریبا بیشتر داروهای بیماری های غیرکشنده و مهلک در این دسته قرار می گیرند. از این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

آنتی بیوتیک هایی مانند اریترومایسین، آموکسی سیلین، پنی سیلین وی و سایرسفالوسپورین ها مانند سفازولین….، مسکن و ضد التهاب هایی مانند استامینوفن و ایبوپروفن، داروهای آنتی اسید مانند آلومینیوم ام جی، داروهای تیرویید مانند لووتیروکسین، داروهای میلین و نرم کننده مدفوع مانند روغن ها و…، آنتی هیستامین ها مانند دیفن هیدرامین و فکسوفنادین و هیدروکسی زین و سیتریزین و…، داروهای قلبی عروقی مانند متیل دوپا، پروپرانولول، لابتالول و متوپرولول ….،

بیشتر بخوانید : مکمل های رژیم غذایی از زبان دکتر رادفر

چه داروهایی را باید با مشورت پزشک در دوران شیردهی مصرف کرد ؟ 

برخی دیگر از داروها جهت مصرف در دوران شیردهی احتیاط مصرف دارند چون گزارشاتی پراکنده مبنی بر ایجاد عوارض در نوزادان شیر خوار گزارش شده است. در این موارد حتما دستور پزشک را باید لحاظ کرده و خودسرانه مصرف صورت نگیرید. از این داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

برخی از داروهای ضد ویروس مانند آسیکلوویر و والاسیکلوویر، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (آمی تریپتیلین، ایمی پرامین، نورتریپتیلین)، فنوتیازین ها مانند کلرپرومازین، فلوفنازین، تیوریدازین، تری فلوپرازین و پرومتازین، داروهای آرام بخش و خواب آور مانند اگزازپام و لورازپام، داروهای ضد تهوع مانند متوکلوپرامید، داروهای ضد فشار خون مانند انالاپریل و کاپتوپریل و وراپامیل و …، فلوکونارول، کینیدین، سوماتریپتان، سرترالین، ضد احتقان ها، گادولینیوم، داروهای ضد تشنج مانند والپروات سدیم و کاربامازپین و فنی توئین و …، مهار کننده های اسید معده مانند سایمتیدین، رانیتیدین، امپرازول، فاموتیدین.

برخی از داروهای این دسته ممکن است باعث کاهش ترشح شیر مادر شوند مانند داروهای دیورتیک (ادرار آور) مانند هیدروکلروتیازید و فورازماید و …، متیل ارگونوین،  و یا باعث ایجاد اثرات گیجی و خواب آلودگی در شیرخوار شوند.

چه داروهایی را نباید در زمان شیردهی مصرف نمود ؟ 

مصرف برخی دیگر از داروها در شیردهی ممنوع است و قطعا بر نوزاد شیرخوار تاثیر منفی به همراه خواهد داشت و در صورتیکه به هر دلیل مصرف آنها ضروری باشد بسته به مدت مصرف دارو شیردهی باید بطور موقتی یا دائمی قطع شود.

از این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

داروهای ضد سرطان، برموکریپتین و کابرگولین (باعث کاهش ترشح پرولاکتین و در نتیجه کاهش ترشح شیر مادر می شوند)، ید رادیواکتیو، لیتیوم، ترکیبات طلا، آمیودارون، آمانتادین، کلوزاپین، و …

مصرف مکمل های غذایی در شیردهی

در دوران شیردهی به علت تامین ترکیبات شیر از بدن مادر، توجهات ویژه ای در مورد رژیم غذایی متناسب با این دوران و مصرف برخی مکمل ها ضروری به نظر می رسد. در برخی از مادران ترشح و تولید شیر متناسب با نیازهای نوزاد نیست و این خود موجب ایجاد نگرانی برای مادران می گردد که برای کاهش یا رفع این مشکل ترکیبات دارویی صناعی یا گیاهی متفاوتی وجود دارد که می توان از داروهای شیمیایی، متوکلوپرامید و  از داروهای گیاهی، داروهای  حاوی رازیانه، بادام، شبدر، جوی دوسر، خارمریم، یونجه، گالگا، رازک، تمشک،ریحان، سیاهدانه،زیره سیاه، شوید، تخم ترب،زنجبیل، فندوق، زردچوبه، گزنه و شنبلیله را نام برد. برخی از ترکیبات گیاهی باعث کاهش ترشح شیر مادر می شوند مانند نوشیدنی های حاوی الکل، جعفری، برگ سنا، قهوه و نسکافه، بابونه، روغن کرچک، کنگر فرنگی و… .

مکمل ها در دوران شیردهی می توانند به سلامت نوزاد و مادر کمک کرده و کمبود های بدن مادر را تامین و باعث بهتر شدن ترکیبات شیر شوند. در دوران شیردهی نیاز به ویتامین ها و املاح بیشتر از زنان غیر شیرده است.

حجم شیر مادر رابطه مستقیم با تکرر شیردهى دارد. تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر سبب مى شود شیر بیشترى تولید شود. با شروع مصرف غذاهاى کمکى و کاهش دفعات شیردهى، حجم شیر تولیدشده نیز کاهش مى یابد و بالطبع نیاز افزایش یافته مادر به مواد مغذى نیز تعدیل مى شود.

ذخایر آهن مادر در دوران بارداری برای تامین آهن مورد نیاز جنین مصرف می شود و خونریزی هنگام زایمان نیز موجب ازدست دهی آهن بیشتر می شود بنابراین برای تکمیل ذخایر آهن بدن لازم است مادران شیرده از مکمل آهن به میزان روزانه یک عدد قرص فروسولفات مطابق با توصیه های وزارت بهداشت (تا 3 ماه بعد از زایمان) استفاده نمایند.

بیشتر بدانید : اصول تنظیم برنامه غذایی

موادمغذی و معدنی مورد نیاز و موثر در دوران شیردهی 

 براساس دستورالعمل های وزارت بهداشت در مورد تغذیه مادران شیرده، وجود مواد معدنى نظیر کلسیم، آهن، روى، مس، فسفر و ید در تغذیه مادر شیرده ضرورى است. با این حال برخى از مواد معدنى مانند کلسیم، فسفر، آهن و روى، بدون توجه به دریافت غذا، مى تواند از ذخایر بدن مادر به شیر وارد شوند، اما وجود برخى مواد معدنى همچون ید در شیر مادر ارتباط مستقیمى با تغذیه او دارد.

بنابراین تغذیه مناسب مادر شیرده جهت تأمین انواع مواد معدنى ضرورى مخصوصاً کلسیم، آهن و ید براى سلامتى مادر و شیرخوار ضرورى است.

توصیه مى شود مادران شیرده همچون دوران باردارى از منابع کلسیم و سایر مواد معدنى استفاده کنند. همچنین مصرف نمک ید دار تصفیه شده به مقدار کم و رعایت شرایط نگهدارى مناسب آن مهم است؛ یعنى با نگهدارى نمک ید دار در ظروف در بسته و دور از نور، ید موجود در نمک را حفظ کنند. همچنین توصیه مى شود براى پایدار ماندن ید در غذاها، نمک در انتهاى پخت به غذا اضافه شود.

مصرف مکمل های امگا 3، ویتامین ایی ، ویتامین سی، مولتی ویتامین ها، آهن ، روی، کلسیم، اسید فولیک و ویتامین ب 12 و نیز سایر مکمل ها تنها در صورتی نیاز است که رژیم غذایی مادر کفایت لازم را جهت تامین این مواد ضروری نداشته باشد و براساس نظر متخصصین تغذیه و پزشکی این مواد مغذی در رژیم غذایی مادران شیرده وارد می شوند.

دکتر محمد رادفر متخصص تغذیه و رژیم درمانی اصفهان